شیوع کرونا و پس از آن بحران انرژی در اتحادیه اروپا باعث شد تا این اتحادیه بار دیگر به‌طور جدی به بحث امنیت انرژی توجه کند و در این راستا ضمن در نظر داشتن انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی، بر سیاست تنوع‌بخشی به منابع انرژی نیز تمرکز کند. امنیت انرژی اروپا به عنوان متحد آمریکا همواره برای نیز واشنگتن مهم بوده است و آمریکا هم از طریق صادرات ال‌ان‌جی به این قاره و هم از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی کشورهای عضو و هم با پشتیبانی سیاسی و اقتصادی از پروژه‌های انتقال نفت و گاز به این اتحادیه، به مقوله امنیت انرژی اروپا و در کل امنیت ملی اتحادیه اروپا یاری رسانده است. آمریکا همواره یکی از حامیان اصلی طرح امنیت و انرژی کشورهای حوزه مدیترانه شرقی هم بوده است. یکی از پروژه‌ها که در سال‌های اخیر با حمایت همه‌جانبه واشنگتن همراه شد، پروژه خط لوله مدیترانه شرقی است که قرار بود گاز طبیعی اسرائیل را به یونان و اروپا برساند.

خط لوله مدیترانه شرقی

قرارداد ساخت خط لوله مدیترانه شرقی روز ۲ ژانویه ۲۰۲۰ با حضور سران اسرائیل، یونان و قبرس در آتن، به امضا رسید و قرار بود این خط لوله چاه‌های گازی بخش شرقی مدیترانه را به غرب اروپا متصل کند و گاز طبیعی اسرائیل را به یونان و کل اروپا برساند.

طول این خط لوله دو هزار کیلومتر و هزینه ساخت آن بیش از شش میلیارد یورو برآورد شده بود. یکی از مسائلی که پیش‌بینی می‌شد اجرای این پروژه را با چالش جدی مواجه کند، مسئله تامین منابع مالی موردنیاز بود؛ تلاش این کشورها برای یافتن منابع مالی در این دو سال موفقیت‌آمیز نبود. در این بین، تداوم تنش‌های سیاسی در منطقه مدیترانه شرقی بین ترکیه و قبرس و یونان نیز از عوامل مهم دیگر در پیشرفت نکردن ساخت این خط لوله بود. قرار بود این پروژه در سال ۲۰۲۵ به بهره‌برداری برسد.

سیاست جدید آمریکا در قبال امنیت انرژی اروپا

روز دوشنبه، ۱۰ ژانویه، سفارت آمریکا در آتن با انتشار بیانیه‌ای، از سیاست جدید آمریکا در قبال منابع انرژی دریای مدیترانه و امنیت انرژی اروپا خبر داد. در این بیانیه با اشاره به اهمیت روزافزون امنیت انرژی اروپا در شرایط فعلی و ارتباط امنیت انرژی با امنیت ملی این اتحادیه، به تمایل و اراده آمریکا برای تعمیق همکاری‌های منطقه‌ای در بعد تکنولوژی انرژی‌های پاک تاکید شده بود و آمریکا همچنان به حمایت خود از تلاش‌های دیپلماتیک سه جانبه قبرس، اسرائیل و یونان ادامه خواهد داد.

در ادامه بیانیه سفارت آمریکا، به نقش همکاری سه‌جانبه در امنیت و ثبات منطقه‌ای هم اشاره شده است و با توجه به سیاست جدید آمریکا برای اتصال زیرساخت‌های انرژی در کشورهای عضو به یکدیگر، این عمل را پشتیبان امنیت انرژی کشورهای منطقه و اروپا در هر دو بعد گاز طبیعی و تجدیدپذیر می‌داند.

به گفته سخنگوی سفارت آمریکا در آتن، آمریکا از پروژه‌هایی مانند اتصال برنامه‌ریزی‌شده شبکه‌های برق اروپا و آفریقا از مصر به جزیره کرت و یونان و کرواسی حمایت می‌کند. در این راستا، همچنین اتصال شبکه توزیع برق اروپا و آسیا نیز پیش‌بینی‌شده است که این طرح پیشنهادی اتصال شبکه‌های برق اسرائیل، قبرس و اروپا را شامل خواهد شد. چنین پروژه‌هایی نه تنها بازارهای انرژی را به هم متصل می‌کنند، بلکه زمینه را برای آماده‌سازی کشورهای منطقه برای توجه بیشتر و انتقال تکنولوژی انرژی‌های پاک نیز فراهم خواهند کرد.

خشنودی ترکیه از سیاست جدید آمریکا

تنش‌های ترکیه با یونان و قبرس سر منابع انرژی در دریای مدیترانه شرقی و اختلاف‌های سیاسی آنکارا با تل‌آویو و قاهره باعث شد تا نقش ترکیه در معادلات انرژی منطقه کاهش یابد. تداوم اختلاف‌ها سبب شد تا آنکارا حتی در مجتمع گاز دریای مدیترانه شرقی نیز حضور نداشته باشد.

به گزارش سایت میدل ایست آی، با توجه به حمایت نکردن آمریکا از روند احداث خط لوله مدیترانه شرقی، به نظر می‌رسد که واشنگتن به آتن اطلاع داده است که با توجه افزایش تنش‌های کشورهای منطقه با ترکیه در پی امضای قرارداد ساخت این خط لوله، واشنگتن به تداوم حمایت از این پروژه تمایلی ندارد. یکی از مقام‌های ترکیه در گفت‌وگو با این رسانه صریحا ادعا کرد که آمریکا هیچ‌وقت فکر نمی‌کرد که این پروژه عملیاتی شود و ترکیه می‌دانست که آمریکا از این پروژه حمایت نمی‌کند.

باید در نظر داشت که دولت ترامپ و وزیر امور خارجه آن، مایک پمپئو، از حامیان جدی این پروژه بودند. با توجه به روابط خوب آمریکا با اسرائیل، مصر، یونان و قبرس، ترامپ حامی اصلی مجمع گاز مدیترانه شرقی بود و عضویت نداشتن ترکیه در این مجمع هیچ‌گاه با اعتراض دولت ترامپ مواجه نشد. 

دلیل اصلی حمایت آمریکا از خط لوله مدیترانه شرقی و مجمع گاز مدیترانه شرقی در زمان ترامپ، توجه بیشتر به سیاست تنوع‌بخشی و کاهش وابستگی اروپا به گاز طبیعی روسیه بود. در  حال حاضر و در زمان ریاست‌جمهوری  بایدن، سیاست آمریکا در قبال معادلات انرژی ناگهان تغییر کرد.

مقام‌های ترکیه روز سه‌شنبه، ۱۱ ژانویه، از بیانیه آمریکا در مورد این پروژه استقبال کردند. یکی از مقام‌های ترکیه به میدل ایست آی گفت که ترکیه از این تصمیم تعجب نکرده است. این مقام گفت: «مقام‌های ایالات متحده هرگز فکر نمی‌کردند که این پروژه قابل اجرا باشد. ما می‌دانستیم که آن‌ها از آن حمایت نمی‌کنند.»

یکی دیگر از مقام‌های ترکیه هم گفت: «آنکارا همیشه به همسایگان خود گفته است که از نظر فنی امکان حمل گاز اسرائیل از طریق قبرس وجود ندارد و تنها مسیر مطمئن برای انتقال گاز طبیعی اسرائیل از مسیر ترکیه است.» او افزود: «در غیر این صورت، گاز اسرائیل می‌تواند برای مصرف محلی استفاده شود. خود اسرائیلی‌ها در مورد دوام این پروژه تردید داشتند، زیرا قیمت آن بیش از هفت میلیارد دلار است و هم اسرائیل و هم اتحادیه اروپا به دنبال وابستگی به انرژی‌های تجدیدپذیر در آینده نزدیک‌اند.»

سیاست جدید آمریکا در قبال امنیت انرژی اروپا در راستای توجه بیشتر دولت بایدن به پروسه گذار انرژی و توجه به اصول مصوب در اجلاس زیست محیطی گلاسکو اسکاتلند است. آمریکا هم می‌تواند برای افزایش صادرات ال‌ان‌جی به اروپا اقدام کند -البته باید ال‌ان‌جی را با قیمت رقابتی به مشتریان اروپایی بفروشد- و هم می‌تواند در زمینه تکنولوژی‌های پیشرفته در پروسه گذار انرژی همکاری خود با کشورهای اروپایی را افزایش دهد. شرکت‌های آمریکایی می‌توانند در اتصال زیرساخت‌های انرژی کشورهای اروپایی نقش فعالی ایفا کنند.

در مورد منابع انرژی دریای مدیترانه، آنکارا نیازمند حل همه مشکلات با مصر و اسرائیل است. اگر مشکلات موجود با اسرائیل و مصر حل شود و ترکیه بتواند با قبرس و یونان سر منابع انرژی دریای مدیترانه به توافق اصولی دست یابد، منابع انرژی دریای مدیترانه افزایش همکاری منطقه‌ای را سبب خواهد شد و با تداوم ثبات در منطقه، امنیت انرژی اروپا نیز تا حدی از طریق منابع انرژی این منطقه قابلی دستیابی خواهد بود.